श्रीरामरक्षा स्तोत्रात "रक्षा" भागात मानवी शरीराच्या विविध भागांची नावे घेऊन त्या त्या प्रत्येक भागासाठी रक्षणकर्ता म्हणून प्रभू श्रीरामांच्याच विविध नावांचा उल्लेख केला गेलाय.
त्यातले "हृदयम जामदग्न्यजित" ह्याचा अधिक खोलात जाऊन विचार केला तर एक अचंबित करणारी गोष्ट आपल्या लक्षात येईल.
जमदग्नि हे एक अत्यंत तापट ऋषी म्हणून प्रख्यात होते. त्यांना चटकन कोप येई आणि लगेच शांतही होत असे. आजही एखाद्या पटकन भडकणार्‍या माणसाला आपण "जमदग्नीचा अवतार" म्हणून संबोधतो ते यामुळेच.
"अशा या जमदग्नींच्या क्रोधावर विजय मिळवलेल्या श्रीरामाने माझ्या हृदयाची रक्षा करावी" हा "हृदयम जामदग्न्यजित" चा भावार्थ.
लॅन्सेट या वैद्यकीय क्षेत्रातल्या अत्यंत प्रतिष्ठेच्या संशोधन नियतकालिकात प्रसिध्द झालेल्या एका शोधनिबंधाकडे मी आपले लक्ष वेधू इच्छितो. निबंधात अॅड्रेनॅलिन रश आणि हृदयविकार यांच्या घनिष्ठ संबंधांविषयी संशोधन प्रकाशित केलेले आहे. ज्या व्यक्तीला अतिशय लवकर राग येतो, किंवा कसलीहि भावनिक उत्तेजना अतिजलद होते त्या व्यक्तीला हृदयविकार जडण्याचा धोका अधिक असा त्यातील निष्कर्ष.
हेच आमच्या वाल्मिकींनी समाधी भाषेत ५००० वर्षांपूर्वी लिहून ठेवलय हे समजून आपल्या संस्कृतीविषयी आदर सहस्त्रपटीने न वाढला तरच नवल.
मग मित्रमैत्रिणींनो, श्रीरामांचे उपासक असाल तर मग करणार ना आपआपल्या रागावर नियंत्रण ?
- पेशाने अभियंता असला तरी वैद्यक शास्त्राचा बाह्य अभ्यास असलेला, पुराणाभिमानी विद्यार्थी, कु. राम प्रकाश किन्हीकर.
