कुठल्यातरी इंग्रजी लेखकाचा "प्रेम ही एक अशी गोष्ट आहे जी बालपणी तुम्हाला फ़ुकट मिळते. तरूणपणी तुम्हाला त्यासाठी प्रयत्न करावे लागतात आणि म्हातारपणी त्यासाठी पैसे मोजावे लागतात." असा एक थोडीसा चावटपणाकडे झुकणारा सिद्धांत आहे. आज सकाळी सकाळी एका धार्मिक ग्रुपवर बघतोय तो काय ? हाच विचार एका थोर सदगुरूंच्या नावाने कुणीतरी खपवलेला आढळला. मनात अत्यंत चीड दाटून आली. अरे ! रोजच्या रोज व्हॉटसॲपवर काहीतरी फ़ॉरवर्ड केलेच पाहिजे अशा भावनेने काही काही मंडळी अत्यंत फ़ालतू काहीतरी पोस्ट ढकलत असतातच पण आता त्यांनी संत सदगुरूंनाही सोडले नाही हे बघितल्यावर खंत, राग, चीड यांचे मिश्रण दाटून आले.
यापूर्वी "म्हणून मी व्हॉटसॲपवर फ़ारसा रमत नाही" ही पोस्ट इथे. उसनी विद्वत्ता घेऊन बेधडक आपल्या नावाने खपविता येणारे हे माध्यम मला फ़ारसे भावतच नाही. आणि याचा सूक्ष्म अभ्यास केला असता असे लक्षात आले की व्हॉटसॲपी ढापाढापीत आणि ढकलाढकलीत आपल्या समाजातल्या वृद्धांचाच जास्त सहभाग आहे. त्यामानाने आजची तरूण पिढी हे माध्यम जरा जबाबदारीने वापरते.
काही वर्षांपूर्वीची गोष्ट. अशाच एका धार्मिक म्हणवल्या जाणा-या व्हॉटसॲप ग्रुपवर उत्तररात्री एका मध्यमवयीन भक्त जोडप्याने आपल्या आयुष्यातल्या अत्यंत खाजगी क्षणांचे लाइव्ह चित्रण प्रक्षेपित करायला सुरूवात केली. त्यांनाही त्या प्रक्षेपणाची माहिती नसावी. मग त्या ग्रुपमधल्या इतरांना त्यांना मेसेजेस पाठवून, फ़ोन करून चित्रीकरणाचे प्रक्षेपण थांबविण्याची कसरत करावी लागली. त्या जोडप्याने प्रसिद्धीसाठी असला प्रकार निश्चितच नव्हता केला पण एखादे साधन, माध्यम आपल्याला पुरते वापरता येत नसता ते वापरता येते हे तरूण पिढीसमोर बिंबविण्यासाठी अशा गोष्टी घडतात.
आणखी एका ग्रुपवर स्वतःला "वेदमूर्ती" म्हणवून घेणा-या (हे एक नवीनच फ़ॅड सध्या आलेय. श्रीगणपत्यथर्वशीर्ष, पुरूषसूक्त, श्रीसूक्त, एकादष्णी आणि पवमान येव्हढेच येत असले तरी स्वतःच स्वतःला "वेदमूर्ती" म्हणवून घ्यायचे. एकेका वेदाचे भेद किती आहेत ? शाखा किती आहेत ? याची सुद्धा मोजणी येत नसलेल्या व्यक्ती "वेदमूर्ती" ? श्रीगुरूचरित्र नियमीतपणे वाचणा-यांनी तरी त्यातल्या छत्तीसाव्या अध्यायाचा अन्वयार्थ लक्षात घेऊन स्वतःला वेद कळतात असा दावा करू नये.) एका गुरूजींनी एक अत्यंत अश्लील व्हिडीयो क्लीप ग्रुपवर पाठवली होती. याचा अर्थ ते गुरूजी बाहेर वेद उपनिषदे यांचा उपदेश करून फ़ावल्या वेळात हे असले पण उद्योग करतात हे शहाण्या व्यक्तींच्या लक्षात आले. खाजगी आयुष्यात कुणी काय करावे ? हा ज्याचा त्याचा प्रश्न असला तरी असल्या अत्यंत कामी व्यक्तींना वेदमंत्र उच्चारणाचा तरी अधिकार आहे का ? हा सवाल सगळ्या भाविकांच्या मनात आला. त्याचबरोबर हे निव्वळ पोटार्थी विद्या शिकून वेद वगैरे म्हणताहेत हे ही सगळ्यांच्या लक्षात आले. आपल्या एका छोट्या चुकीमुळे एकूणच वेदविद्येला हानी पोहोचतेय हे त्या गुरूजींच्या अजूनही ध्यानी नाही. गुरूजींचे वय वर्षे पासष्ट फ़क्त.
आपल्या तरूणपणी आजच्याइतके मुक्त वातावरण नसल्याची मनात खंत असलेली ही पिढी. ते तरूणपण पुन्हा जगू बघतात. पण नवीन समाजमाध्यमे नीटसे वापरण्याचे भान नाही. खूप काही करण्याची इच्छा आहे पण नवीन पिढीची जुळवून घेऊन नवे नवे शिकण्याची जिद्द नाही. आहे ती समाजमाध्यमे अशा विकृतीने वापरायचीत. त्यात कुठे असे सापडल्या गेलोत की खजिल व्हायचे आणि काही दिवसांनी आपणच "हे फ़ेसबुक म्हणजे अगदी वाईट्ट." किंवा "अहो, ही आजकालची तरूण पिढी त्या इंन्स्टावर काय थेरं करतेय तिकडे बघा ! संस्कृती अगदी बुडवलीय." म्हणायला हेच निलाजरे मोकळे.
अरे बाबांनो. तुम्हाला ही नवी समाजमाध्यमे वापरता येत नाहीत ना तर मग नीट शिका ना. प्रत्येक समाजमाध्यमाची ताकद काय ? त्यातले धोके कुठले ? हे नीट समजून मग वापराना. आणि सगळ्यात महत्वाचे. ही समाजमाध्यमे वापरताना आमच्या श्रद्धास्थानांना सोडा रे. अध्यात्माला त्याचे त्याचे काम करू द्या. तुमच्या रोजच्या निरर्थक ढकलाढकलीला कुणीही वाचत नाही हे लक्षात घेऊन सुधरा रे.
- व्हॉटसॲपवर असे निरर्थक मेसेजेस वाचून आणि चार वर्षांपूर्वी वाचलेला तोच तोच विनोद पाच हजाराव्यांदा वाचून कंटाळलेला पण संत सदगुरूंच्या तोंडी असली नकोनको ती वचने टाकून त्यांना अपवित्र करण्याचा प्रयत्न करणा-यांवर संतापणारा, रामभाऊ सात्विकसंतापे.
