ॐ नमो भगवते वासुदेवाय : नरकांतकम

 नारायणम निराकारम

नरवीरम नरोत्तमम

नृसिंहम नागनाथम च

तं वंदे नरकांतकम

II ॐ नमो भगवते वासुदेवाय II

नरक म्हणजे काय ? आपल्या संस्कृतीत, पुराणांमध्ये देहविसर्जनानंतर प्राप्त होणा-या नरकाचे वर्णन आहे. आपल्या इहलोकीच्या कर्मांमुळे परलोकी प्राप्त होणा-या नरकात या जीवाला अनेक देहयातना सोसाव्या लागतात हे खरेच आहे. पण इहलोकीच नरकयातना भोगणे म्हनजे काय ? तर आपल्या मनासारखे न होणे या मनाला होणा-या नरकयातनाच आहेत.

आयुष्यभर अधिकार गाजवलेल्या एखाद्या उच्चपदस्थ अधिका-याची त्याच्या निवृत्तीनंतर त्याच्याच घरात पोते-यासारखी अवस्था होते आणि उरलेले आयुष्य अक्षरशः कंठावे लागते या नरकयातनाच.

नवागत सुनेचा मानसिक छळ केलेल्या सासूला तिच्या वृद्धपणी सुनेच्याच अधिकारात रहावे लागणे आणि तिच्या मर्जीने जगावे लागणे या नरक यातनाच. ती सून चांगले वागत असली तर या यातना दुप्पट होतात बर का. वारंवार तिला दिलेली आपलीच जुनी वागणूक आठवून स्वतःला जी लाज वाटत राहते या नरक यातनाच.

आपल्या आईवडीलांचा त्याग करून पत्नीसोबत राजाराणीचा संसार स्थापन केलेल्या तरूणाची त्याच्या वृद्धपणी त्याच्या मुलांनी वृद्धाश्रमात केलेली रवानगी या मनाला होणा-या नरकयातनाच.

भगवंत या नरकयातनांमधून सोडवतो. या सर्व नरकांचा अंत करतो म्हणून तो "नरकांतक" या नावाने ओळखला जातो.

परमेश्वर नरकयातनांमधून सोडवतो म्हणजे ज्या कर्मांमुळे असा शारिरीक किंवा मानसिक नरक प्राप्त होईल ती कर्मे करण्यापासून तो परमेश्वर आपल्या बुद्धीला परावृत्त करतो. 

ब्रम्हचैतन्य गोंदवलेकर महाराजांचे वचन आहे "भगवंत आपल्या भक्तांना सुख समृद्धी वगैरे देतो. पण आपल्या खास भक्तांना तो भगवंताविषयी प्रेम देतो." 

तसेच परमेश्वर आपल्या भक्तांना नरकयातनांमधून सोडवतो पण आपल्या अगदी खास भक्तांना तो हा नरक आहे, हा स्वर्ग आहे अशी दुजाभावाची भावनाच तो नष्ट करून टाकतो. समबुद्धी देतो. सदा सर्वदा, सगळ्या परिस्थितीत, आनंदी राहण्याची वृत्ती देतो.

ही खरी नरकांतक वृत्ती. नरकाचे अस्तित्वच मनातून नाहीसे झाले तर तो नरक प्रत्ययाला कधीही येणार नाही.

- भगवंताच्या सर्वज्ञपणावर निरातिशय विश्वास ठेऊन, कुठल्याही लौकिक अभिलाषेविना भगवंताची उपासना करणारा बालक राम.