आयसेनहॉवर मॅट्रिक्स आणि भेदरलेले, धांदरलेले आम्ही

आज आमच्या VNIT मधल्या प्रशिक्षणानंतर मी सध्या VNIT मध्येच काम करणार्‍या एका सहकर्मीकडे गेलो होतो. त्यांची सुंदर, कलात्मकरित्या सजवलेली केबिन मी बघतच राहिलो. त्यातलेच हे एक "आयसेनहाॅवर मॅट्रिक्स" माझ्या दृष्टीस पडले.

यापूर्वीही अनेकदा मी हे मॅट्रिक्स बर्‍याच पुस्तकांमध्ये, भाषणांमध्ये आणि बर्‍याच मानव विकास वर्कशाॅप्समध्ये ऐकले आणि बघितले होते.

हे कामांचे वर्गीकरण मला पटते. महत्वाच्या आणि तातडीच्या कामांना कायम प्राधान्य देऊन महत्वाच्या पण विना तातडीच्या कामांना क्रम देऊन नंतर करायचे ठरविणे.

बिन महत्वाच्या पण तातडी असलेल्या कामांना दुसर्‍यांकडे सोपविणे आणि बिन महत्वाचे आणि बिन तातडीचे काम सरळ टाळायचे असे हा आयसेनहाॅवर सुचवतो. कागदावर दिसायला हे मॅट्रिक्स अगदी आदर्श वाटते.

पण आमचा मुळातला स्वभावच इतका पापभिरू, भित्रा आणि धांदरट आहे की पुढ्यातली सगळीच कामे आम्हाला महत्वाची आणि तातडीची वाटतात. आता काय करायचे ? आमच्याकडून कुठल्याही कामाचे "बिन तातडीचे" किंवा "बिन महत्वाचे" असे वर्गीकरण होतच नाही. आपल्याला करावी लागणारी सगळी कामे महत्वाची आणि तातडीची असतात यावर आमचा अत्यंत दृढ म्हणावा तसा विश्वास आहे.

मग हे "आयसेनहाॅवर मॅट्रिक्स" कसे आचरणात आणायचे ? हाच सध्या आमच्यापुढला 'क्रायसिस' आहे.

- पुस्तके वाचायला आवडणारा पण त्याहूनही प्रॅक्टीकल जगायला आवडणारा एक साधा मनुक्ष, प्रा. वैभवीराम प्रकाश किन्हीकर.

बॉलीवूडच्या गाण्यांमधले हिंदी, उर्दू, पंजाबी शब्द आणि आम्हा मराठी मुलांचा होणारा गोंधळ

आधीच आपल्याला ऊर्दू मिश्रित हिंदी कळत नाही. "मकसद" हे सिनेमाचे नाव वाचून मराठीत एक "अबकडई" या नावाचे नियतकालिक निघायचे तशातला हा काही प्रकार असेल असे आम्हाला वाटले होते. त्यामुळे "दीदार ए यार", "मुगल ए आजम" वगैरे नावे कळण्याचा प्रश्नच नव्हता. मुळात अशा ऊर्दू नावांचा अर्थच कळण्याची बोंब तर मग टाॅकीजमध्ये जाऊन तो सिनेमा पाहण्याची एवढी तसदी कोण घेणार ?

तसेही त्याकाळी टाॅकीजमध्ये शिरल्यानंतर तेव्हाच्या सिनेमांचा आवाज त्याकाळच्या टाॅकीजेसमध्ये एवढ्या मोठ्यांदा घुमायचा की सुरूवातीचे काही मिनिटे एकही डाॅयलाॅग ऐकू येत नसे. टाॅकीजमधल्या अंधाराला आपले डोळे आणि आवाजाला आपले कान सरावलेत की मग सिनेमा नक्की काय आहे ? हे थोडेथोडे समजू लागायचे.

याच अजाणतेपणाने एकदा घरी "आप जैसा कोई, मेरे जिंदगीमे आएँ, तो बाप बन जाएँ" असे मोठ्याने गाताना "आचरट कार्ट्या" म्हणून थोबाड रंगवून घेतल्याची आठवण अजूनही ताजी आहे. "अहो ते सिनेमावाल्यांनीच ते गाणे तसे लिहिलेय यात माझा काय दोष ?" हा माझा निरागस प्रश्न तेव्हा कुणीही ऐकलेला नव्हता.

९० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात हिंदी सिनेमांवर पंजाबी शब्द आणि प्रथांनी आक्रमण केले. त्यामुळे आमच्यासारख्या मराठी मुलांची अधिकच पंचाईत झाली हो.

आता हेच बघा ना, "जब वी मेट" मी टाॅकीजमध्ये बघितला. घरी टी व्ही वर ही अनेकदा बघितलाय. पण अजूनही "नगाडा, नगाडा, नगाडा बजा" यानंतर ती सगळी पंजाबी मंडळी "Aqua Regia, Aqua Regia" असे केमिस्ट्रीतल्या कंपाऊंडचे नाव जोराने का ओरडतात ? हे मला न उलगडलेले कोडे आहे.

- पाचव्या सहाव्या वर्गात केमिस्ट्री शिकवणार्‍या सरांनी अत्युकृष्ट शिकवल्याचा परिणाम की सोन्याला विरघळवणारे कंपाऊंड "Aqua Regia" ची भुरळ पडल्याचा परिणाम की स्वतःलाच एक "Alchemist" व्हायचे होते की काय ? याचा अजूनही शोध घेत असलेला सर्वसामान्य माणूस, प्रा. वैभवीराम प्रकाश किन्हीकर.

एखादी बस दिसल्यानंतरचे विचारांचे काहूर

 विश्राम बेडेकरांच्या "रणांगण" कादंबरीतले एक पात्र कुठल्याही वेळी नुसताच विविध रेल्वेगाड्या त्या त्या वेळी कुठे असतील असा विचार करीत असे. "आता दुपारचे ४ वाजलेत. म्हणजे मुंबई मेल आता नागपुरातून निघालेली असेल, हावडा मेल रायपूर स्टेशनातून हावड्याकडे रवाना झाली असेल..." वगैरे. "रणांगण" कादंबरी आम्हाला UPSC Civil Services च्या मुख्य परीक्षेत मराठी साहित्य या विषयाच्या अभ्यासात होती. "रणांगण" सोबतच मराठी साहित्यातले सौंदर्यशास्त्र नावाचा एक अत्यंत कुरूप विषय (ज्याची पुलंनी "भिंत पिवळी पडलीः एक सौंदर्यवाचक विधान या लेखात भरपूर खिल्ली उडविली होती.), अनेक विरोधाभासी आणि विनोदी विधानांनी भरलेला वि. ल. भावे कृत मराठी वाङमयाचा इतिहास (ज्याची पुलंनी "मराठी वाङमयाचा गाळीव इतिहास" लिहून येथेच्छ टर उडविली होती.) हे ही अभ्यासाला होते. या विषयांतले आता फारसे आठवत नसले तरी याच दोन विषयांनी मुख्य परीक्षेत आमचा त्रिफळा उडवल्याचे मात्र ठळक स्मरते. चुकीचे वैकल्पिक विषय घेतल्याने देश एका चांगल्या I. A. S. अधिकार्‍याला मुकला हे मात्र खरंय.

"रणांगण" मधल्या त्या पात्रासारखीच काहीशी सवय मलासुध्दा आहे. प्रवासात पुढून येणारी एखादी एस. टी. दिसल्यानंतर ही आपल्या प्रस्थान स्थानावरून किती वाजता निघालेली असली पाहिजे ? याचे हिशेब माझ्या मनातल्या मनात सुरू होतात.

आता हीच बस बघा. नागपूर जलद जळगाव. उन्हाळी जादा शेड्युल.

ही बस आम्हाला नांदुर्‍याला दिसली तेव्हा साधारण सकाळचे १०.४५ झाले होते. आम्ही नांदुर्‍याच्या हनुमंताचे दर्शन घेऊन खामगावकडे परतत होतो. आता ही बस सकाळी १०.४५ ला नांदुरा म्हणजे नागपूरवरून किती वाजता निघालेली असली पाहिजे ? याचे calculations माझ्या डोक्यात लगेच सुरू झालेत. कितीही चांगला रस्ता मिळाला तरी नागपूर ते अकोला प्रवासाला कमीतकमी ५ तास, अकोला ते खामगाव या प्रवासाला कमीतकमी १ तास आणि खामगाव ते नांदुरा अर्धा तास प्रवासाला धरले तरीही ही गाडी नागपूरवरून पहाटे ४.०० ला निघालेली असली पाहिजे. म्हणजे अगदी पहाटपक्षी बसच. (लिंक इथे) नेहमी नागपूरवरून अमरावतीकडे जाणारी पहिली पहाटपक्षी बस म्हणजे पहाटे ५ ची नागपूर - इंदूर बस. ही बस त्या बसआधी एक तास ? अशा अडनिड्या वेळेला नागपूरवरून या बसला किती प्रवासी मिळत असतील ? अनेक प्रश्न मनात रूंजी घालत सुटतात. अगदी "रणांगण" च्या त्या पात्रासारखेच.

नागपूर उन्हाळी जादा जळगाव

मार्गे कोंढाळी - कारंजा (घाडगे) - तळेगाव - तिवसा - गुरूकुंज मोझरी - अमरावती - बडनेरा - मूर्तिजापूर - अकोला - बाळापूर - खामगाव - नांदुरा - मलकापूर - मुक्ताईनगर - दीपनगर - भुसावळ.

MH - 14 / LX 9813

Ashok Leyland Comet Vishwa model

BS VI

Built by Ashok Leyland, Vijaywada plant.

२ बाय २ आसनव्यवस्था. एकूण ४१ आसने.

ज. जळगाव आगार

स्थळः नांदुरा

दिनांकः १४/६/२०२५

वेळः सकाळी १०.४५ वाजता

- एक बस पाहिली की अनेक विचारांचे, calculations चे काहूर मनात येणारा बसफॅन, प्रा. वैभवीराम प्रकाश किन्हीकर.

वेगळी वाट चोखाळणारी बस

वेगळी वाट चोखाळण्याचा मक्ता फक्त मनुष्यमात्रांनीच घेतलाय की काय ? आमच्या एस. टी. बसेस सुध्दा वेगळा मार्ग चोखाळू शकतात म्हटलं.

अमरावती वरून मलकापूर ला जाण्यासाठी मूर्तिजापूर - अकोला - बाळापूर - खामगाव - नांदुरा हा राष्ट्रीय महामार्ग उपलब्ध आहे. हा महामार्ग आता खूप छान झालेला आहे. अनेक वर्षांपासून चालू असलेले या महामार्गाचे नष्टचर्य संपलेले आहे.

पण ही बस अमरावती ते मलकापूर प्रवासासाठी मात्र दर्यापूर - आकोट - शेगाव - खामगाव - नांदुरा ही जरा  वेगळी वाट चोखाळतेय. हा मार्गही छान आहे. 

अमरावती जलद मलकापूर

MH 40 / Y 5788

मध्यवर्ती कार्यशाळा, नागपूर ने बांधलेली आणि नंतर पोलादात पुनर्बांधणी केलेली बस.

TATA 1512 Cummins

BS III

बु. मलकापूर आगार (मलकापूर आगार, बुलढाणा विभाग)

कोल्हापूर विभागातही को. मलकापूर आगार आहे.

दोन दोन मलकापूर आगारांप्रमाणेच आपल्या महाराष्ट्र एस. टी. त 

व. तळेगाव (वर्धा जिल्हा)

आणि

पु. तळेगाव (पुणे जिल्हा)

अशी सारख्या नावांची आगारे आहेत.

स्थळः शेगाव

दिनांकः १२/०६/२०२५

संध्याकाळी ६ वाजून ५२ मिनिटांनी.

आजूबाजूच्या भयंकर उकाड्यामुळे एखाद्या काकूंनी आपल्या पदराने, ओढणीने स्वतःला वारा घालावा तशी ही बस रेडिएटर वरचे छोटे ग्रील उघडून स्वतःला वारा घातल्याचे दृश्य भासमान होते आहे. त्यादिवशी वातारणात खरंच खूप उकाडा होता.

- बसेस आणि रेल्वेजना मानवी रूपात कल्पणारा, एक बसप्रेमी प्रा. वैभवीराम प्रकाश किन्हीकर