पंगत: एक लुप्त होत चाललेली परंपरा आणि त्यातल्या यजमानांचे मानसशास्त्र.

 जेवणाच्या पंक्ती तर आता हळूहळू नामशेष होत आहेत. सर्वत्र ब्युफे पध्दतच आपण अवलंबिली आहे.

पण पंक्तीच्या वेळेची एक गोष्ट मला प्रकर्षाने जाणवते.

ज्याघरी पंगत आहे त्या यजमानाला अक्षरशः बहुअवधानी असणे अत्यंत गरजेचे असायचे.

१. स्वयंपाकघरात चालू असलेल्या स्वयंपाकाकडे एक नजर टाकून पाकसिध्दी कितपत झालीय याचा अदमास घेणे.

२. पंगतीत वाढत असताना नवख्या वाढप्यांकडून पंक्तीप्रपंच तर होत नाही ना ? यावर सूक्ष्म लक्ष ठेवणे. (फक्त आपल्या नवरोजींच्या, बबड्या, बबडीच्याच ताटांकडे लक्ष देत, फक्त त्यांनाच उत्तमोत्तम वाढणार्‍या आणि इतरांकडे सपशेल दुर्लक्ष करणार्‍या गृहिणी सनातन काळापासून आहेत, आणि राहणार.) यजमानाला त्यावर corrective action घ्यावी लागत असे. आणि ती पण कुणालाही न दुखावता.

३. पंक्तीतला संकोची पाहुणा कोण ? यावर नीट लक्ष ठेऊन वाढणार्‍या गृहिणीला

"वाढ ग वाढ. त्याला गरम पुरणपोळी वाढ." असा आग्रह करणे.

४. पंक्तीत आग्रह केला नाही तर दुखावला जाणारा "जावई character" कोण ? यावरही लक्ष ठेऊन, "वसंतराव, घ्या अजून या जिलब्या. अहो एव्हढ्याने काही होत नाही." म्हणत त्याच्या ताटात जिलेबीचे अर्धे ताट रिकामे करण्याची आज्ञा वाढणारीला करून त्याच्या पोटासोबत त्याचा अहंकार सुखावणे.

५. स्वतः पंक्तीत बसून जेवण करीत असताना एखादा पदार्थ आवडला असल्याची स्वयंपाकघराकडे मोठ्याने बोलून दाद देणे.

६. मधेच स्वयंपाकघराकडे बघून "अहो, वडाभातावर वाढायला फोडणीचे तेल (जवसाचे असेल तर स्वर्गच) आणि हिंगाचे पाणी आणा." अशी आज्ञा सोडणे.

७."स्वस्थ होऊ द्या मंडळी. काही घाई नाही कामधंद्याची, आॅफिसची." असे सर्व पंगतीला आश्वस्त करणे.

या आणि इतर अनेक अवधानांना सांभाळणे हे यजमानांचे व्यवच्छेदक लक्षण असे.

आता ब्युफेत तर फक्त पत्रिकेवर "स्वरूची भोज" असे लिहून वेळ टाकली की काम भागते. आग्रहाची, यजमान ब्युफेमधे हजर असण्याची वगैरे कसलीही अट नाही. सगळे कसे अगदी सुटसुटीत.

- अनेक पंक्तीत "जावई", "संकोची तरूण" आणि "यजमाना"ची भूमिका पार पाडलेले सदगृहस्थ राम प्रकाश किन्हीकर.

(हा सुध्दा लघुलेख मला काही दिवसांनी माझ्या नावाशिवाय खूपशा व्हाॅटसअॅप ग्रुपवर वाचायला मिळेल याची खात्री आहे. उसनी विद्वत्ता मिरवायला अनेक विद्वान चोर कायम तयार असतातच. पकडले जाण्याची भीती व्हाॅटसअॅपवर तुलनेने कमी ना, म्हणून.)