देवाचिये द्वारी - ६८

 

आता बद्ध तो जाणिजे ऐसा I अंधारीचा अंध जैसा I

चक्षुवीण दाही दिशा I सुन्याकार II

 

न कळे भक्ति न कळे ज्ञान I न कळे वैराग्य न कळे ध्यान I

न कळे मोक्ष न कळे साधन I या नाव बद्ध II

 

दया नाही करूणा नाही I आर्जव नाही मित्री नाही I

शांति नाही क्षमा नाही I या नाव बद्ध II

 

परमार्थविषई अज्ञान I प्रपंचाचे उदंड ज्ञान I

नेणे स्वये समाधान I या नाव बद्ध II

 

घटिका पळ निमिष्यभरी I दुश्चित्त न होता अंतरी I

सर्वकाळ ध्यान करी I द्र्व्यदारा प्रपंचाचे II

 

जागृती स्वप्न रात्री दिवस I ऐसा लागला विषयेध्यास I

नाही क्षणाचा अवकाश I या नाव बद्ध II

 

 

श्रीसमर्थांनी परमार्थाच्या मार्गावर चालणा-या मंडळींची बद्ध, मुमुक्षू, साधक आणि सिद्ध अशी चढत्या क्रमाने वर्गवारी केलेली आहे. पाचव्या दशकाच्या बद्धलक्षण नावाच्या सातव्या समासात ते बद्धमाणसांचा उहापोह करताना दिसत आहेत. ज्या व्यक्तीला भक्ती वैराग्य, ध्यान मोक्ष इत्यादिंचे कसलेच ज्ञान नसते आणि जगातल्य भौतिक गोष्टींद्वारे प्राप्त होणा-या सुखांनाच जी व्यक्ती अंतिम सुख मानून त्यात रममाण होत जाते ती व्यक्ती बद्ध समजावी असे श्रीसमर्थ सांगताहेत.

 

II निवृत्ती ज्ञानदेव सोपान मुक्ताबाई एकनाथ नामदेव तुकाराम II

 II जयजय रघुवीर समर्थ II

 

- प्रा. राम प्रकाश किन्हीकर

(भाद्रपद कृष्ण पंचमी, शके १९४४ , दिनांक १५/०९/२०२२)